بر اساس قانون مجازات اسلامی، جرایم قابل گذشت، جرایمی می‌باشند که شروع و ادامه تعقیب و رسیدگی و اجرای مجازات، منوط به شکایت شاکی و عدم گذشت وی است. و جرایم غیر قابل گذشت، جرایمی می‌باشند که شکایت شاکی و گذشت وی در شروع به تعقیب و رسیدگی و ادامه آن‌ها و اجرای مجازات تأثیری ندارد. علی‌رغم این تعریف از جرایم غیرقابل گذشت، قانونگذار در برخی قوانین، به ویژه قانون آیین دادرسی کیفری برای گذشت در جرایم غیرقابل گذشت راه‌حل‌هایی را در نظر گرفته است که در میزان مجازات محکوم تأثیر مهمی دارد. در این نوشتاربه این موضوع نیز می‌پردازیم.
فهرست مطالب
با نصب اپلیکیشن لاویـــــــن دسترسی آسان و فوری به وکلای متخصص برای شما فراهم می‌باشد.
لیست جرایم قابل گذشت
ابتدا باید متذکر این نکته شد که اصل بر غیرقابل گذشت بودن جرایم است. بر اساس ماده 103 قانون مجازات اسلامی، چنانچه قابل گذشت بودن جرمی در قانون تصریح نشود، غیر قابل گذشت محسوب می‌گردد مگر اینکه از حق الناس و شرعاً قابل گذشت باشد. قابل ذکر است که شروع به جرم و معاونت در جرم تمام جرائم قابل گذشت، قابل گذشت است.
جرایم قابل گذشت بر اساس ماده 104 قانون مجازات اسلامی به شرح زیر می‌باشد:
1- جرایم تعزیری مندرج در کتاب دیات قانون مجازات اسلامی؛
2- حد قذف؛
3- جعل یا تزویر در اسناد یا نوشته‌های غیررسمی (ماده 536 قانون مجازات اسلامی)؛
4- سوءاستفاده از ضعف نفس شخصی یا هوی و هوس او یا حوائج شخصی افراد غیررشید (ماده 596 قانون مجازات اسلامی)؛
5- توهین به اشخاص عادی (ماده 608 قانون مجازات اسلامی)؛
6- توهین به مقامات و کارمندان دولتی (ماده 609 قانون مجازات اسلامی)؛
7- مجازات تعزیری سقط جنین (ماده 622 قانون مجازات اسلامی)؛
8- امتناع از بازگرداندن طفل سپرده شده (ماده 632 قانون مجازات اسلامی)؛
9- رها کردن طفل یا سایر افراد ناتوان (ماده 633 قانون مجازات اسلامی)؛
10- مزاحمت تلفنی (ماده 641 قانون مجازات اسلامی)؛
11- فریب در ازدواج (ماده 647 قانون مجازات اسلامی)؛
12- افشای اسرار به مناسبت شغل (ماده 648 قانون مجازات اسلامی)؛
13- الزام دیگری به دادن نوشته یا سند یا امضاء و یا مهر با جبر و قهر یا با اکراه و تهدید (ماده 668 قانون مجازات اسلامی)؛
14- تهدید (ماده 669 قانون مجازات اسلامی)؛
15- سوء استفاده از سفید مهر یا سفید امضای (ماده 673 قانون مجازات اسلامی)؛
16- خیانت در امانت (ماده 674 قانون مجازات اسلامی)؛
17- آتش زدن (احراق) اشیای منقول دیگری (ماده 676 قانون مجازات اسلامی)؛
18- تخریب (ماده 677 قانون مجازات اسلامی)؛
19- تلف کردن حیوان حلال گوشت دیگری (ماده 679 قانون مجازات اسلامی)؛
20- تلف یا سوزاندن اسناد غیردولتی دیگری (ماده 682 قانون مجازات اسلامی)؛
21- تخریب محصولات و باغ دیگری (ماده 684 قانون مجازات اسلامی)؛
22- تخریب درخت خرما به طور غیرمجاز (ماده 685 قانون مجازات اسلامی)؛
23- تصرف عدوانی در مواردی که املاک و اراضی متعلق به اشخاص خصوصی باشد (ماده 690 قانون مجازات اسلامی)؛
24- تصرف ملک دیگری (ماده 692 قانون مجازات اسلامی)؛
25- تکرار مزاحمت یا ممانعت از حق دیگری (ماده 693 قانون مجازات اسلامی)؛
26- ورود با عنف یا تهدید به منزل دیگری (ماده 694 قانون مجازات اسلامی)؛
27- افترا (ماده 697 قانون مجازات اسلامی)؛
28- نشر اکاذیب (ماده 698 قانون مجازات اسلامی)؛
29- افترای عملی (ماده 699 قانون مجازات اسلامی)؛
30- هجو دیگری یا انشار هجو (ماده 700 قانون مجازات اسلامی)؛
31- ایجاد صدمه ناشی از تصادف های رانندگی (ماده 716 قانون مجازات اسلامی)؛
32- ایجاد صدمه ناشی از تصادف های رانندگی موضوع ماده 717قانون مجازات اسلامی؛
33- هتک حیثیت رایانه ای (ماده 744 قانون مجازات اسلامی)؛
34- جرائم انتقال مال غیر و کلاهبرداری موضوع ماده (1) قانون تشدید مجازات مرتکبین ارتشاء و اختلاس و کلاهبرداری مصوب 1367/9/15 مجمع تشخیص مصلحت نظام، به شرطی که مبلغ آن بیشتر از یک میلیارد (۰۰۰/۰۰۰/۰۰۰/ ۱) ریال نباشد؛
35- کلیه جرائم در حکم کلاهبرداری و جرائمی که مجازات کلاهبرداری درباره آن‌ها مقرر شده یا طبق قانون کلاهبرداری محسوب می شود در صورت داشتن بزه دیده؛
36- سرقت موضوع مواد (656)، (657)، (661) و (665) کتاب پنجم قانون مجازات اسلامی (تعزیرات و مجازات های بازدارنده) مصوب 1375/3/2 به شرطی که ارزش مال مورد سرقت بیش از بیست میلیون تومان نباشد و سارق فاقد سابقه موثر کیفری باشد؛
37- کلیه جرائم تعزیری درجه پنج و پایین‌تر ارتکابی توسط افراد زیر هجده سال در صورت داشتن بزه دیده.
38- جرائمی که به موجب قوانین خاص قابل گذشت می‌باشند.
تاثیر گذشت در جرایم قابل گذشت
طبق ماده 100 قانون مجازات اسلامی، در جرائم تعزیری قابل گذشت، گذشت شاکی یا مدعی خصوصی حسب مورد موجب موقوفی تعقیب یا موقوفی اجرای مجازات است.
بر اساس ماده 101 قانون مجازات اسلامی، گذشت باید منجز باشد. به عبارت دیگر گذشت مشروط و معلق در صورتی دارای اثر قانون است که آن شرط تحقق یابد. همچنین عدول از گذشت، مسموع نیست.
قابل ذکر است، گذشت مشروط یا معلق مانع تعقیب، رسیدگی و صدور حکم نیست. ولی اجرای مجازات در جرائم قابل گذشت منوط به عدم تحقق شرط یا معلق علیه است. در این صورت، محکوم علیه با قرار تأمین مناسب آزاد می‌شود. شایان ذکر است که تأثیر گذشت قیم اتفاقی، منوط به تایید دادستان است.
گذشت در جرایم غیرقابل گذشت
گذشت در جرایم غیرقابل گذشت نیز با وجود شرایطی مؤثر است. چنان که طبق ماده 483 قانون آیین دادرسی کیفری، هرگاه شاکی یا مدعی خصوصی در جرائم غیر قابل گذشت، پس از قطعی شدن حکم از شکایت خود صرفنظر کند، محکوم علیه می‌تواند از دادگاه صادر کننده حکم قطعی، درخواست کند در میزان مجازات او تجدیدنظر شود.
در این صورت، دادگاه به درخواست محکوم علیه در وقت فوق العاده و با حضور دادستان یا نماینده او با رعایت مقررات ماده (300) این قانون، رسیدگی می کند و مجازات را در صورت اقتضاء در حدود قانون تخفیف می دهد یا به مجازاتی که مناسب تر به حال محکوم علیه باشد، تبدیل می کند. این رای قطعی است.
پرسش و پاسخ مرتبط
1- آیا کلاهبرداری رایانه ای قابل گذشت است؟
این موضوع مورد اختلاف است. اداره حقوقی قوه قضاییه و همچنین برخی دادگاه ها بر این باورند که جرم تحصیل مال یا وجه یا منفعت و یا امتیاز مالی از طریق استفاده غیرمجاز از سیستم رایانه ای موضوع ماده 742 قانون مجازات اسلامی را با عنوان اتهامی «کلاهبرداری رایانه ای» تفسیر نموده است و به استناد ماده 104 قانون مجازات اسلامی با رعایت شرایط دوگانه ای که برای کلاهبرداری و جرایم در حکم کلاهبرداری و دیگر جرایمی که عنوان کلی کلاهبرداری را می توان بر آن اطلاق نمود، مقرر گردیده است؛ جرم را قابل گذشت می‌داند. این دیدگاه از سوی اداره حقوقی قوه قضاییه در نظریه مشورتی به شماره 7/99/1395 مورخ 1399/10/7 نیز منعکس گردیده است. اما برخی حقوقدانان بر این باورند که با توجه به تفاوت ماهوی کلاهبرداری سنتی و رایانه ای، جرم اخیر قابل گذشت نیست.
2- در جرایم قابل گذشتی که تعداد شاکیان زیاد است، آیا گذشت همه آن ها لازم است؟
بر اساس ماده 102 هرگاه متضررین از جرم، متعدد باشند تعقیب جزائی با شکایت هر یک از آنان شروع می‌شود ولی موقوفی تعقیب، رسیدگی و اجرای مجازات موکول به گذشت تمام کسانی است که شکایت کرده‌اند. قابل ذکر است که حق گذشت، به وراث قانونی متضرر از جرم، منتقل و در صورت گذشت همگی وراث حسب مورد تعقیب، رسیدگی یا اجرای مجازات موقوف می‌گردد.
“گروه تولید محتوای تخصصی لاوین“
